تاریخچه حسابداری ایران و جهان 1 | حسابداری
مشاوره و پاسخگویی به
مشکلات کامپیوتر، حسابداری و موبایل، تماس از تلفن ثابت با شماره
9092305943 (تهران) و با شماره 9099071865 (سایر شهرها)
www.hamgampc.ir
تاریخچه حسابداری ایران و جهان (بخش اول)
حسابداری
زبان تجارت خوانده می‌شود. زیرا از طریق تهیه گزارش‌های مالی، اطلاعات
لازم را دربارهٔ واحدهای اقتصادی در اختیار اشخاص ذینفع و ذیعلاقه قرار
می‌دهد. این اشخاص شامل مدیران، صاحبان سرمایه، اعتبار دهندگان، سازمانهای
مالی و اقتصادی دولت و از این قبیل هستند. از منظری دیگر از
حسابداری با نام سیستم اطلاعاتی حسابداری Accounting Information System
یاد می‌شود که برای پردازش اطلاعات مربوط به رویدادهای مالی موثر بر
سازمان‌ها و واحدهای
تجاری و گزارش اثرات این گونه رویدادها به تصمیم‌گیرندگان، طراحی شده است.
طبق
«بیانیه اساسی تئوری حسابداری»: حسابداری عبارت است از فرایند شناسایی،
اندازه گیری و گزارشگری اطلاعات اقتصادی برای تصمیم گیری‌های آگاهانه به
وسیله استفاده کنندگان آن اطلاعات . بیانیه در تشریح این تعریف آورده است
بر اساس
دیدگاهی جامع، «اطلاعات حسابداری» را می‌توان «اطلاعات
اقتصادی» تلقی کرد . اطلاعات مربوط به معاملات روزمره، اساس تهیه
گزارش‌های مالی را تشکیل می‌دهد. در واحدهای بازرگانی، فعالیت‌هایی نظیر
خرید و فروش کالا، خرید
ماشین آلات و پرداخت هزینه‌های جاری مانند
اجاره، حقوق، بهای آب و برق از جمله معاملات روزمره
است.
مراحل
به طوری که از تعریف فن حسابداری بر می‌آید این فن دارای ۴ مرحله می‌باشد:
1. ثبت فعالیتهای مالی
2. طبقه بندی اقلام ثبت شده
3. تلخیص اقلام
4. تفسیر نتایج حاصله از بررسی اقلام خلاصه شده
مفاهیم اصلی حسابداری
مفاهیمی
مثل بدهکار، بستانکار، تجزیه و تحلیل رویدادهای مالی، دفتر کل، معین،
تفضیلی و دفتر روزنامه از مفاهیم پایه‌ای حسابداری است. (منظور از دفتر هر
واسطی است که توانایی ثبت و بازیابی اطلاعات را داشته باشد)
معادله اساسی حسابداری
در
حسابداری دو طرفه طبق فرض تفکیک شخصیت، واحد تجاری (مثلا شرکت)، شخصیتی
مستقل از صاحبان حقیقی و حقوقی خود دارد. به این شخصیت مستقل، شخصیت
حسابداری اطلاق می‌شود. طبق این فرض، تنها رویدادها و مبادلات مالی موثر
بر
واحد تجاری در حسابداری مورد توجه و پردازش قرار می‌گیرد. وضعیت مالی این
شخصیت بر معادله اساسی حسابداری زیر استوار
است:
دارایی‌ها = بدهی‌ها + سرمایه
تاریخچه حسابداری
حسابداری
در جهان نزدیک به ۶۰۰۰ سال قدمت دارد و تاریخ نخستین مدارک کشف شده
حسابداری به ۳۶۰۰ سال قبل از میلاد برمی گردد. پیشینه حسابداری در ایران
نیز به نخستین تمدنهایی بر می گردد که دراین سرزمین پا گرفت، و مدارک
حسابداری
بدست آمده با ۲۵ قرن قدمت، گواه بر پیشرفت این دانش در ایران باستان است .
در طول تاریخ، روشهای حسابداری متنوع و متعددی برای اداره امور حکومتی و
انجام دادن فعالیتهای اقتصادی ابداع شد، که در پاسخ به نیازهای زمان، سیر
تحولی
و تکاملی داشته است. ممیزی املاک در تمدن ساسانی(در جریان اصلاحات
انوشیروان، به منظور تشخیص مالیاتهای ارضی، کلیه زمینهای مزروعی کشور ممیزی
و مشخصات آن از جمله مساحت، نوع زمین و نوع محصول در دفتری ثبت می
گردید.)
و تکامل حسابداری برای نگهداری حساب درآمد و مخارج حکومتی در دوران
سلجوقیان(نگارش اعداد را به صورت علایمی کوتاه شده از نام اعداد عربی، حساب
سیاق می نامند.
حسابداری سیاق که احتمالا در دوران سلجوقیان تکامل
یافته، روشی است که بر اساس آن، حساب جمع و خرج هر ولایت در دفتر مربوط به
ان ولایت ثبت و در عین حال یک دفتر اصلی در مرکز نگهداری می شده است که
خلاصه جمع و خرج هر
ولایت به طور جداگانه در صفحات مربوط، در آن به
خط سیاق نوشته می شده است. این روش در دوران قاجاریه تکمیل شد و کتب
خمسه(دفاتر پنج گانه) برای گروههای عمده مخارج نیز نگهداری می شده است و
نگهداری حساب فعالیتهای بازرگانی
به حساب سیاق، نمونه های بارز و پیشرفته آن است .
با
این حال حسابداری نوین( دوطرفه) همانند بسیاری از دانشهای کاربردی دیگر،
به همراه ورود فراورده های صنعتی و رسوخ موسسات و شرکتهای خارجی به ایران
راه یافت. و در جریان تحولات اقتصادی _اجتماعی صد سال گذشته با پیدایش
سازمانهای جدید دولتی و خصوصی و دگرگونی شیوه های تولید و توزیع بسیار پیشرفت کرد.
حسابداری
با تمدن همزاد است و به اندازه تمدن بشری قدمت دارد. در تمدنهای باستانی
بین النهرین که قسمت اعظم ثروتهای جامعه در اختیار فرمانروا یا فرمانروایان
بود. معمولا کاهنان که قشر ممتازی را در سلسله مراتب اجتماعی تشکیل می
دادند
و ظیفه نگارش را بطور اعم و نگهداری حساب درآمدها و ثروتهای
حکومت را بطور اخص به عهده یا در واقع در انحصار داشتند و در عین حال به
ثبت برخی از معاملات شهروندان نیز می پرداختند، از جمله در تمدن باستانی
سومر (SUMMER)
نظام مالی جامعی برقرار بود و کاهنان سومری علاوه بر
نگهداری حساب درآمدهای حکومتی، به نحوی موجودی غلات، تعداد دامها و میزان
املاک حکومتی را محاسبه می کردند.
نخستین مدرک کشف شده حسابداری در
جهان، لوحه های سفالین از تمدن سومر در بابل (Babylon) است و قدمت آن به
۳۶۰۰ سال قبل از میلاد می رسد و از پرداخت دستمزد تعدادی کارگر حکایت دارد.
مدارک
و شواهد بدست آمده از تمدن باستانی مصر (۵۲۵_۵۰۰۰ ق.م) حکایت از آن دارد
که در اجرای طرحهای ساختمانی این تمدن، نوعی کنترل حسابداری برقرار بوده که
بهره گیری از نیروی کار هزاران هزار نفر را در امر ایجاد بنا و حمل و
نقل
مصالح ساختمانی در تشکیلاتی منظم، میسر می کرده است، از تمدن مصر در
دورانی که یونانیان و رومیان بر آن تسلط داشتند نیز مجموعه های متعددی از
حسابهای نوشته شده بر پاپیروس باقی مانده است.
شواهد و مدارک به دست
آمده از یونان باستان نیز حکایت از استقرار کنترلهای حسابداری دارد. از
جمله حساب معبد پارتنون در لوحه های مرمرین آکروپولیس حک و بخشی از ان هنوز
هم باقی است.
سکه به عنوان واحد پول حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد در
لیدی(Lydia) ابداع گردید.(لیدی سرزمینی باستانی است که در آسیای صغیر، کنار
دریای اژه بین میزی (Mysia) و کاری(Caria) قرار داشت. کرزوس (Croesus)
آخرین پادشاه آن از
کوروش شکست خورد.) و به سرعت در تمدنهای آن
زمان رواج یافت. در ازان عصر هخامنشی ، نظام مالی و پولی (نظام پولی بدیعی
توسط داریوش اول بر پایه طلا و نقره با رابطه مبادله ثابت پایه گذاری شد و
سکه داریک به وزن ۸.۴۱ گرم در
مقابل ۲۰ سکه نقره به نام “شکل” هر
یک به وزن ۵.۶ گرم مبادله می شده است و بنابراین رابطه تبدیل طلا به نقره (
۳/۱ ۱۳ ) ) جامع ومنسجمی بر قرار بوده و حساب درآمدها و مخارج حکومت به
ریز و به دقت ثبت و ظبط و نگهداری می شده است.
در رم و یونان باستان
حسابداری پیشرفته ای وجود داشته و نوعی حساب جمع و خرج تنظیم می شده است.
یک جمعدار، یک مامور دولت و یا شخصی که محافضت پول یا دارایی دیگری به او
محول بوده است در مقاطعی از زمان حساب خود را به
اربابش پس می داده
است. برای این کار رو فهرست تفصیلی از دریافتها و پرداختها بر حسب پول،
وزن یا مقیاس دیگری تهیه می شد که جمع آن دو مساوی بود. فهرست پرداخت شامل
مبالغ پرداختی، کالای فروخته شده و یا به مصرف رسیده در
طول یک
دوره بعلاوه مانده پول و کالایی بود که نزد جمعدار باقی مانده و باید به
ارباب تادیه می شد. این نوع حسابداری تا قرون وسطی ادامه یافت.
همانطور
که ملاحظه فرمودید، حسابداری باستانی تنها جنبه های محدودی از فعالیتهای
مالی را در بر می گرفت و یا سیستم جامعی که کلیه عملیات مالی حکومت را ثبت و
ظبط کند و یا به نگهداری حساب معاملات تجاری بپردازد، فاصله بسیاری
داشت.
